ChatGTP over identiteitsbewijzen, geslacht en ZelfID

Nu op 12 maart 2025 14 uur de Zelfidentificatiewet weer op de agenda staat bij de Commissie Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer, leekt het me aardig om te horen hoe ChatGTP hiertegenaan kijkt. Dus een interview!

Opmerking vooraf: opvallend is dat ChatGTP (AI) niet altijd logisch redeneert. Voorbeeld: “Als geslacht vrij aanpasbaar wordt en daardoor niet per se overeenkomt met fysieke waarneembare kenmerken, verliest het zijn waarde als identificatiekenmerk.” Dat klopt. Maar ChatGTP vervolgt met: “In dat geval rijst de vraag of het nog zinvol is om het überhaupt op een identiteitsbewijs te vermelden.” ChatGTP stelt hier voor om het meest saillante, best herkenbare kenmerk van het identiteitsbewijs te verwijderen! In plaats van te schrijven “In dat geval rijst de vraag of het geslacht überhaupt veranderd moet kunnen worden waardoor het af zal wijken van de fysiek waarneembare kenmerken en het zijn waarde als belangrijkste identificatiekenmerk zal verliezen.”

Maar lees door, we komen tot een compromis. En ChatGTP kan uiteindelijk de voordelen van een feitelijke geslachtsvermelding redelijk benoemen: voor identificatie, voor gevangenissen en sport. Zorg blijft hier onderbelicht, evenals seksegescheiden ruimten (wc’s) of clubs (Soroptimisten; disputen) of evenementen (lesbische feesten) of apps (Tickle) of andere diensten (ontharen).

Je zei:

Waartoe dient een identiteitsbewijs?

ChatGPT zei:

Een identiteitsbewijs dient om je identiteit officieel te bevestigen. Het wordt gebruikt om aan te tonen wie je bent in verschillende situaties, zoals:

• Wettelijke identificatie: Bijvoorbeeld bij een politiecontrole of bij officiële instanties.

• Reizen: Een paspoort of identiteitskaart is nodig om naar het buitenland te reizen.

• Bankzaken: Bij het openen van een bankrekening of financiële transacties.

• Werk en opleiding: Werkgevers en onderwijsinstellingen kunnen om een identiteitsbewijs vragen.

• Gezondheidszorg: Voor medische zorg of bij het ophalen van medicijnen.

Kortom, een identiteitsbewijs is essentieel voor veel dagelijkse en officiële handelingen. 😊

Je zei:

Hoort je levensovertuiging of je persoonlijkheid op een identititeitsbewijs thuis?

ChatGPT zei:

Nee, je levensovertuiging of persoonlijkheid hoort niet op een identiteitsbewijs thuis. Een identiteitsbewijs is bedoeld om objectieve, essentiële informatie te bevatten die nodig is om je identiteit te verifiëren, zoals je naam, geboortedatum, nationaliteit en een foto.

Levensovertuigingen (zoals religie of filosofische opvattingen) en persoonlijkheidskenmerken zijn subjectief en privé. Ze zijn niet noodzakelijk voor identificatie en kunnen bovendien leiden tot discriminatie of ongelijkheid als ze verplicht op een identiteitsbewijs zouden staan.

Kortom, een identiteitsbewijs moet neutraal en functioneel blijven. 😊

Je zei:

Hoort jouw inschatting van hoe vrouwelijk of mannelijk je bent thuis op een identiteitsbewijs?

ChatGPT zei:

Dat is een interessante vraag! Traditioneel bevatten identiteitsbewijzen een geslachtsaanduiding (man/vrouw), gebaseerd op juridische en biologische gegevens. Maar de manier waarop mensen hun gender ervaren (bijvoorbeeld hoe mannelijk of vrouwelijk ze zich voelen) is persoonlijk en kan afwijken van de officiële registratie.

In sommige landen wordt het geslacht zelfs helemaal weggelaten van identiteitsbewijzen of is er een optie voor een derde geslachtsaanduiding (zoals ‘X’ of ‘non-binair’). Dit voorkomt dat mensen die zich niet volledig identificeren met ‘man’ of ‘vrouw’ zich onjuist vertegenwoordigd voelen.

Dus als het gaat om een persoonlijke inschatting van mannelijkheid of vrouwelijkheid? Nee, dat hoort niet op een identiteitsbewijs. Maar een juridische geslachtsregistratie wordt in veel landen nog steeds gebruikt, al is daar steeds meer discussie over. Wat vind jij? 😊

Je zei:

Wanneer wij een onbekende zien, op basis van welke kenmerken zullen we hem of haar beschrijven?

ChatGPT zei:

Wanneer we een onbekende zien, beschrijven we diegene meestal op basis van opvallende en direct waarneembare kenmerken. Dit kunnen zowel fysieke kenmerken als uiterlijke stijlkenmerken zijn. Denk bijvoorbeeld aan:

1. Fysieke kenmerken

• Geslacht (of wat we denken te herkennen als mannelijk/vrouwelijk)

• Leeftijdscategorie (jong, middelbaar, oud)

• Lichaamsbouw (lang, kort, slank, gespierd, stevig)

• Huidskleur en etniciteit (licht, donker, getint, Aziatisch, etc.)

• Gezichtsvorm (rond, hoekig, ovaal)

• Haarkleur en -stijl (kort, lang, krullend, steil, kaal)

• Oogkleur (als zichtbaar van dichtbij)

• Bijzondere kenmerken (littekens, tatoeages, piercings, bril)

2. Kleding en accessoires

• Kleur en stijl van kleding (sportief, zakelijk, casual, alternatief)

• Schoenen (sneakers, laarzen, hakken)

• Hoofddeksels (pet, hoed, hoofddoek)

• Sieraden en accessoires (oorbellen, ketting, horloge, tas)

3. Houding en beweging

• Looppatroon (rechtop, sloffend, snel, langzaam)

• Houding (zelfverzekerd, gebogen, ontspannen)

• Gezichtsuitdrukking (vriendelijk, nors, verbaasd)

4. Stem en spraak (als we de persoon horen spreken)

• Stemhoogte (hoog, laag, schor)

• Accent of dialect

• Spreektempo (snel, langzaam, aarzelend)

Vaak gebeurt dit allemaal onbewust en binnen een paar seconden. Welke kenmerken vallen jou als eerste op bij een onbekende? 🤔

Je zei:

CHatGPT, je zegt eerst "Een identiteitsbewijs is bedoeld om objectieve, essentiële informatie te bevatten die nodig is om je identiteit te verifiëren, zoals je naam, geboortedatum, nationaliteit en een foto." Je zegt dat mensen eerst fysieke kenmerken beschrijven: "Geslacht (of wat we denken te herkennen als mannelijk/vrouwelijk) Leeftijdscategorie (jong, middelbaar, oud) Lichaamsbouw (lang, kort, slank, gespierd, stevig) Huidskleur en etniciteit (licht, donker, getint, Aziatisch, etc.)" Gezichtsvorm (rond, hoekig, ovaal) Haarkleur en -stijl (kort, lang, krullend, steil, kaal) Oogkleur (als zichtbaar van dichtbij)

ChatGPT zei:

Goede observatie! Er lijkt een contrast te zijn tussen wat ik eerst zei over identiteitsbewijzen (dat ze objectieve, essentiële informatie bevatten) en de manier waarop mensen elkaar in de praktijk beschrijven (op basis van fysieke kenmerken zoals geslacht, huidskleur en lichaamsbouw).

Het interessante hieraan is dat identiteitsbewijzen slechts een selectie maken van kenmerken die als relevant worden beschouwd voor officiële identificatie. Bijvoorbeeld:

• Naam, geboortedatum, nationaliteit en foto worden als essentieel gezien, omdat ze helpen om iemand juridisch en administratief te onderscheiden.

• Geslacht staat vaak vermeld, maar dat is steeds meer onderwerp van discussie.

• Andere fysieke kenmerken zoals haarkleur, oogkleur, lichaamsbouw of huidskleur worden meestal niet vastgelegd, terwijl mensen deze wel vaak als eerste opmerken bij een onbekende.

[Dit roept de vraag op: welke kenmerken zijn écht nodig om iemand officieel te identificeren? En welke kenmerken gebruiken we in het dagelijks leven vooral voor snelle, informele herkenning? Wat denk jij? 😊]

Je zei:

Geslacht is toch vrijwel het eerste wat mensen over elkaar waarnemen en met veel grotere accuratesse dan lengte, haarkleur of leeftijd?

ChatGPT zei:

Ja, dat klopt! Geslacht is meestal een van de eerste dingen die mensen opmerken wanneer ze iemand zien. Ons brein is van nature geneigd om gezichten snel te categoriseren op basis van binaire geslachtskenmerken (zoals gezichtsvorm, kaaklijn, haardracht, stem, kledingstijl, enz.). Dit gebeurt vaak onbewust en met een vrij hoge mate van nauwkeurigheid.

Interessant genoeg zijn we minder goed in het inschatten van andere kenmerken, zoals leeftijd (waarbij we er vaak een paar jaar naast zitten), haarkleur (dat kan geverfd zijn) of lengte (die door schoenen beïnvloed kan worden).

Toch betekent dit niet automatisch dat geslacht noodzakelijk op een identiteitsbewijs moet staan. Het is een juridische en administratieve keuze om het al dan niet te vermelden. Sommige landen laten het tegenwoordig weg of bieden een ‘X’-optie, juist omdat genderidentiteit niet altijd overeenkomt met wat mensen waarnemen of wat officieel geregistreerd staat.

[Wat vind jij? Moet geslacht op een identiteitsbewijs staan omdat het zo’n primaire waarneming is? 🤔]

Je zei:

Een identiteitsbewijs is bedoeld om mensen te identificeren. En het eerste kenmerk dat we waarnemen, met een veel grotere accuratesse dan andere kenmerken, is geslacht. Dan is dat toch het allereerste dat als objectief criterium, met grotere accuratesse en vrijwel volledige intersubjectieve interbeoordelaarsbetrouwbaarheid, moet worden opgenomen?

ChatGPT zei:

Je redenatie is logisch: als geslacht het eerste en meest accuraat waarneembare kenmerk is dat mensen gebruiken om elkaar te onderscheiden, zou het dan niet als een objectief en praktisch criterium op een identiteitsbewijs moeten staan?

Er zijn echter een paar tegenargumenten die verklaren waarom sommige landen geslacht weglaten of flexibiliseren:

1. Niet altijd nodig voor identificatie – Een foto (in combinatie met naam en geboortedatum) is vaak al voldoende om iemand te herkennen. Geslacht kan daarbij helpen, maar is niet per se doorslaggevend.

2. Niet altijd eenduidig – Hoewel de meeste mensen gemakkelijk als man of vrouw worden herkend, zijn er ook mensen bij wie geslacht minder direct waarneembaar is (bijvoorbeeld intersekse personen of trans mensen). Dit kan leiden tot situaties waarin het geslacht op het identiteitsbewijs niet overeenkomt met hoe iemand wordt waargenomen, wat tot problemen kan leiden.

3. Juridische en sociale ontwikkelingen – Sommige landen beschouwen geslacht steeds meer als een privékenmerk in plaats van een essentieel identificatiemiddel. Hierdoor bieden ze een ‘X’-optie of schrappen ze de geslachtsaanduiding helemaal.

4. Veranderlijkheid – Geslacht, zoals geregistreerd bij geboorte, kan voor sommige mensen niet overeenkomen met hun latere identiteit. Dit kan tot administratieve obstakels leiden.

Je hebt gelijk dat geslacht een zeer betrouwbare eerste waarneming is en in de praktijk veel wordt gebruikt om mensen te onderscheiden. Maar de vraag blijft: is dat voldoende reden om het verplicht op een identiteitsbewijs te zetten, vooral als andere kenmerken (zoals foto en naam) al volstaan?

[Wat zou jij als doorslaggevend argument zien? 😊]

Je zei:

Als we het beste kenmerk, geslacht dat bij 99% van de mensen direct waarneembaar is, weglaten en de foto 10 jaar oud is - dan heeft een identiteitsbewijs toch eigenlijk geen zin? Dan moet je tot vingerafdrukken overgaan voor een identificatie.

ChatGPT zei:

Dat is een sterk punt. Als we geslacht als kenmerk weglaten en de foto verouderd is, wordt identificatie op basis van een identiteitsbewijs inderdaad minder betrouwbaar. In dat geval zouden we afhankelijker worden van andere methoden, zoals vingerafdrukken of irisscans, die weliswaar nauwkeurig zijn, maar ook meer infrastructuur en privacyafwegingen met zich meebrengen.

Een goed identiteitsbewijs moet praktisch bruikbaar zijn in alledaagse situaties. Een paar overwegingen hierbij:

1. Foto’s kunnen verouderen, maar blijven meestal een nuttige manier om iemand te herkennen, zeker als ze om de 5-10 jaar worden vernieuwd.

2. Geslacht is vaak direct waarneembaar en zeer accuraat in 99% van de gevallen, wat het een sterk identificerend kenmerk maakt.

3. Vingerafdrukken en biometrische gegevens zijn preciezer, maar vereisen scanners en databases, wat complexiteit en privacykwesties met zich meebrengt.

4. Een combinatie van kenmerken (naam, geboortedatum, foto én geslacht) vergroot de kans op snelle en correcte identificatie zonder geavanceerde technologie.

Op basis hiervan zou je kunnen stellen dat het weglaten van geslacht de praktische bruikbaarheid van een identiteitsbewijs inderdaad kan verminderen. Sommige landen behouden het daarom nog steeds als standaardkenmerk.

[Vind jij dat we uiteindelijk naar een systeem met biometrische identificatie zouden moeten gaan, of moeten we gewoon geslacht en een up-to-date foto behouden? 🤔]

Je zei:

Hoe bruikbaar is een identiteitsbewijs als mensen het vermelde geslacht naar willekeur kunnen aanpassen, waarbij het af kan wijken van het biologische waarneembare geslacht?

ChatGPT zei:

Als mensen het geslacht op hun identiteitsbewijs naar eigen wens kunnen aanpassen, terwijl dit afwijkt van hun waarneembare geslacht, kan dat de bruikbaarheid van het document als identificatiemiddel verminderen. Dit heeft een aantal praktische gevolgen:

1. Verminderde herkenbaarheid in de praktijk

Identificatie is gebaseerd op hoe een persoon wordt waargenomen in combinatie met de gegevens op het document. Als een document zegt "man" terwijl iemand door vrijwel iedereen als vrouw wordt waargenomen (of andersom), kan dat verwarring opleveren bij controles. Dit kan leiden tot extra vragen en vertragingen, bijvoorbeeld bij douanes of politiecontroles.

2. Administratieve inconsistentie

Officiële registratiesystemen werken doorgaans met vaste categorieën voor identificatie. Als geslacht op een identiteitsbewijs niet meer een objectieve, vaststaande eigenschap is, maar een keuze, verliest het deels zijn functie als betrouwbaar identificatiekenmerk.

3. Noodzaak van alternatieve identificatiemethoden

Als het geslacht op een identiteitsbewijs niet meer per definitie overeenkomt met de visuele waarneming, wordt het minder bruikbaar voor snelle identificatie. Dit zou kunnen betekenen dat men vaker moet terugvallen op andere methoden, zoals biometrische gegevens (vingerafdrukken, gezichtsherkenning).

4. Juridische en maatschappelijke discussies

Sommige landen laten geslachtsregistratie optioneel of bieden een ‘X’-optie om rekening te houden met mensen die zich niet in het traditionele binaire model herkennen. Tegelijkertijd kan dit het praktisch nut van geslachtsregistratie ondermijnen.

Conclusie

Als geslacht vrij aanpasbaar wordt en daardoor niet per se overeenkomt met fysieke waarneembare kenmerken, verliest het zijn waarde als identificatiekenmerk. In dat geval rijst de vraag of het nog zinvol is om het überhaupt op een identiteitsbewijs te vermelden. Dit zou kunnen betekenen dat identificatie volledig op foto’s, namen en/of biometrie moet berusten.

[Denk jij dat geslacht dan maar helemaal van identiteitsbewijzen af moet, of zie je een andere oplossing? 🤔]

Jij zei:

Als het naar willekeur wijzigen van geslacht het identiteitsbewijs veel minder bruikbaar maakt, is dan niet de logische optie om altijd het biologische geslacht te laten staan en desgewenst een kernmerk voor aanspreektitel toe te voegen?

ChatGPT zei:

Ja, dat zou een logische en pragmatische oplossing kunnen zijn: het biologische geslacht als objectief identificatiecriterium behouden en, voor wie dat wil, een aanspreektitel of genderidentiteit als extra veld toevoegen.

Hier zijn een paar voordelen van zo’n systeem:

1. Het behoudt de identificatiefunctie van het document

Als het identiteitsbewijs een objectief biologisch kenmerk blijft weergeven, zoals geslacht bij geboorte, blijft het betrouwbaar en bruikbaar in situaties waar snelle identificatie nodig is (bijvoorbeeld bij grenscontroles of politiecontroles). Dit voorkomt verwarring en misbruik.

2. Het biedt ruimte voor persoonlijke voorkeuren

Door een extra veld toe te voegen voor aanspreektitel of genderidentiteit, krijgen mensen die zich niet identificeren met hun biologische geslacht de mogelijkheid om hun voorkeur aan te geven, zonder dat dit de identificatiefunctie van het document belemmert. Bijvoorbeeld:

• Geslacht: M / V

• Aanspreektitel: Dhr. / Mevr. / Mx.

3. Het voorkomt juridische en administratieve problemen

Door geslacht als vast biologisch gegeven te hanteren, wordt voorkomen dat er voortdurend wijzigingen in registers moeten worden aangebracht. Tegelijkertijd biedt een optioneel veld voor aanspreektitel ruimte voor persoonlijke expressie zonder dat dit ten koste gaat van de identificatiefunctie.

4. Het voorkomt willekeur en misbruik

Als geslachtswijziging puur op basis van eigen keuze mogelijk is, kan dat in sommige gevallen tot misbruik leiden (bijvoorbeeld bij situaties waar geslachtspecifieke regels gelden, zoals gevangenissen, sportcompetities of bepaalde wettelijke verplichtingen). Een vast biologisch kenmerk voorkomt dit.

Conclusie

Deze aanpak zou zowel de objectiviteit en bruikbaarheid van het identiteitsbewijs behouden als ruimte bieden voor persoonlijke voorkeuren zonder dat het systeem aan functionaliteit verliest.

{Denk jij dat dit een goede middenweg is, of zie je nog bezwaren? 🤔]